Wat zegt de bladspiegel?

De betekenis van de compositie

De compositie van de tekening zegt veel over de positie die het kind denkt in te nemen in de wereld. Dit is vooral terug te zien in tekeningen waarin het kind zichzelf natekent. Het blad wordt dan gezien als de levensruimte van het kind waar het al zijn activiteiten uitvoert. De positie die het kind op het tekenpapier aangeeft, staat in nauw verband met zijn verlangens en conflicten. Niet alleen de positie maar ook de grootte van de tekening geeft inzicht in de positie van het kind in de wereld (1).

Symboliek van de bladspiegel

BL -twijfel -op zichzelf teruggeplooid -dromerig -regressie	BM -denken -verbeelding -idealisme	BR -onbekommerdheid -irrealisme -impulsiviteit
ML -verleden -spijt/verdriet -passiviteit -moeder	MM -heden -realisme -actie -ik	MR -toekomst -verlangen -energie -vader
OL -angst -vlucht -zich terugtrekken	OM -realiteit -materialisme -onbewuste	OR -begerigheid

(2)

Dit is een schema van Royer en heeft betrekking op rechtshandige in een cultuur waar het geschrift van rechts naar links loopt. De betekenis van de bladspiegel kan omgekeerd zijn bij linkshandige en andere culturen.

*De invloed van linkshandigheid is echter nog een onopgeloste vraag. Andere onderzoekers, onder wie Abraham, gaan er namelijk van uit dat de betekenis van de ruimtelijke ordening van links- en rechtshandige hetzelfde is. Hij beweert dat beide groepen de tekening voornamelijk naar links richten

Niet alleen de bladspiegel is belangrijk, maar ook het benutten van de bladranden. Bij veel kindertekeningen zie je bijvoorbeeld dat de onderkant van het blad als bodem gebruikt wordt. Ze tekenen hier huizen, bomen en mensen op. De kinderen weten nog niet hoe ze zelf een bodem kunnen tekenen en gebruiken daarom de structuur van het blad.
    De tekening wordt soms afgesneden bij de bladrand. Deze afsnijding heeft een symbolische betekenis evenals datgene wat weggelaten wordt. Dit is het beste uit te leggen met een voorbeeld.

‘De boom’ is een onderwerp dat vaak terugkomt in kindertekeningen. De stam wordt aan de onderkant van het blad getekend. De bladeren van de boom bevinden zich aan de bovenkant van het blad. Dit doet elk kind dat een boom tekent. Toch zitten er verschillen in deze bomen. Soms worden de bladeren aan de bovenrand afgesneden. Dit zou verwijzen naar opgeblazen verwachtingen, ambities of idealen die niet uitgewerkt kunnen worden.
   Je hebt echter ook kinderen die de bladeren van de boom aan de bovenkant afplatten, zodat ze er nog wolken bij kunnen tekenen. Er wordt hier door onderzoekers verondersteld dat het kind onder druk staat in de realiteit. Het kind kan zich onvoldoende realiseren (3).

Bovendien kun je dingen afleiden uit de verhoudingen binnen het geheel van de tekening. Dit kan bijvoorbeeld door afstanden, scheidingslijnen en barrières tussen verschillende delen van een tekening aan te brengen. Sommige kinderen bijvoorbeeld plaatsen familieleden in verschillende vakjes. De tekening lijkt dan op een stripverhaal. Kinderen kunnen hiermee laten zien dat ze behoefte hebben aan een beveiligde afgrenzing tussen verschillende personen (4).

Kinderen hebben voorkeuren bij de opbouw van een tekening. Bij de opzet van een tekening maken kinderen drie belangrijke beslissingen. Ten eerste waar ze beginnen met tekenen. Ten tweede in welke richting ze tekenen. Tekenen ze met de klok mee of tegen de klok in? Ten slotte hoe groot de tekening moet worden.
    Goodnow en Levine hebben aangetoond dat er de algemene neiging is om aan de bovenkant van het papier te beginnen en van links naar rechts te tekenen. Een belangrijke factor hiervoor is natuurlijk het geschrift. In de meeste culturen leren we namelijk ook op deze manier schrijven. Een voorkeur om links bovenaan te beginnen is echter al aanwezig bij kinderen voordat ze leren schrijven.
    Deze voorkeur kunnen een aantal kenmerken van kindertekeningen bepalen. Het is opvallend dat de meeste kinderen treinen tekenen die naar links rijden. Dit is nu te verklaren. De meeste kinderen beginnen namelijk met het tekenen van de motor. Die tekenen ze dus meestal aan de linkerkant van het blad, omdat hier de voorkeur naar uit gaat. De motor bepaalt de bewegingsrichting van de trein en daarom rijdt de trein van rechts naar links (5). 

---

(1) Abraham A, Les identifications de l’enfant à travers ses dessins, 1976, Toulouse, Privat

(2) Royer J, Que nous disent les dessins d’enfants?, 1995, Marseille, Hommes et perspectives

(3) Meykens S. & Cluckers Gaston, Kindertekeningen in ontwikkelingspsychologisch en diagnostisch perspectief, 1996, Leuven België, Acco

(4) Furth G., Tekeningen. Beeldtaal van het onbewuste, 1991, Rotterdam, Lemniscaat

(5) Goodnow J.J. & Levine R.A., The grammar of action: Sequence and syntax in children’s copying, Cognitive Psychology, 1973